Cựu SV 2 Khóa LVC-HTK – ĐHSP Huế

Nối vòng tay thân ái – Giữ chặt mối dây

Người thực hiện: Thầy Thuận Thiên (Viện trưởng Viện Phong Thủy – Chuyên gia Nghiên cứu Văn hóa Phương Đông)

MƯA HUẾ VÀ CÂU CHUYỆN CÁI “THAU” HỨNG NƯỚC

Tôi viết bài viết này với 2 điều.

01. Khuyến khích mọi người cố gắng tăng Mộc trong mỗi nhà, mỗi nơi, (xin đọc đoạn vườn quốc gia Bạch Mã ở trong bài viết).

02. Là trả lời ý của độc giả Huỳnh Luyên: “thầy nói đúng hay nhưng chưa đầy đủ vì Huế cũng là miền Trung nhưng tại sao lượng mưa ở huế có nơi 1600mm mà Huế ngập ít hơn Phú Yên” (Tại Sao Mưa Huế Lớn Mà Ngập Ít Hơn)

Câu hỏi này đã chạm đúng vào “Long Mạch” của vùng đất Cố Đô. Huế – mảnh đất Thần Kinh, nơi các bậc Đế Vương xưa kia chọn làm kinh đô, quả thực sở hữu một hệ thống “Phòng thủ Thủy chiến” (kết hợp cả tự nhiên và nhân tạo) vô cùng đặc biệt mà hiếm nơi nào có được.

Để trả lời cho câu hỏi tại sao vùng “rốn mưa” 1600mm vẫn giữ được sự bình ổn, câu trả lời nằm ở hệ thống liên hồ chứa được ví như “Thiên La Địa Võng” bủa vây thượng nguồn.

Huế sở hữu 3 “Gã Khổng Lồ” đứng canh gác ngày đêm. Nếu 3 gã này “ngoan”, Huế bình yên, nếu 3 gã này “nổi loạn”, Huế thất thủ.

Để hiểu tại sao Huế “đỡ” hơn Phú Yên, chúng ta phải so sánh hai yếu tố cốt tử: Lưu Vực (Nguồn nước về) và Dung Tích (Nơi chứa nước). Nói một cách hình tượng, đó là sự khác biệt giữa “Cái Thau” và “Cái Ca”.

Hôm nay, chúng ta sẽ giải mã bí mật của dòng Sông Hương và hệ thống hồ chứa nơi đây.

PHẦN I: GÓC NHÌN DƯƠNG – KHOA HỌC KỸ THUẬT & THỦY LỢI

Nhìn vào bản đồ thủy lợi của Huế, ta thấy hiện lên một thế trận “Thập Diện Mai Phục” (10 mặt giáp công) để trị thủy vô cùng bài bản:

– Thượng Nguồn (Nguồn sinh thủy): Rừng Quốc gia Bạch Mã (Giữ nước, giữ đất).

– Trung Du (Hồ chứa cắt lũ): Tả Trạch, Bình Điền, Hương Điền (3 cái thau hứng nước khổng lồ).

– Nội Đô (Hệ thống tiêu thoát): Hộ Thành Hào, Sông Ngự Hà, Hồ Tịnh Tâm (Mao mạch tản nước).

– Hạ Lưu (Hệ thống kiểm soát): Đập Thảo Long (Cửa van cuối cùng).

– Cửa Thoát (Minh Đường): Phá Tam Giang & Cửa biển Thuận An (Bụng chứa khổng lồ).

GIẢI MÃ “THẾ CHÂN KIỀNG” TRẤN GIỮ CỐ ĐÔ.

Huế may mắn sở hữu “Tam Kiếm Hợp Bích” (Tả Trạch – Bình Điền – Hương Điền) án ngữ thượng nguồn. Cụ thể sức mạnh của từng vị trí như sau:

01. Hồ Tả Trạch: “Vị Tướng Quân” Hùng Mạnh Nhất (Cứu Tinh Của Sông Hương): Đây là công trình quan trọng số 1, là “Ông Trùm” trong việc bảo vệ TP. Huế.

Vị Trí: Nằm trên dòng chính Tả Trạch (nhánh lớn nhất của sông Hương), thuộc xã Dương Hòa, thị xã Hương Thủy.

Bản Chất: Đây là Hồ Thủy Lợi (kết hợp phát điện phụ).

Khác Biệt Cốt Tử: Vì là Thủy Lợi nên mục tiêu số 1 là An toàn cho dân, không phải là lợi nhuận ở điện. Do đó, quy trình vận hành của nó linh hoạt hơn nhiều so với các hồ thủy điện đơn thuần.

Sức Mạnh: Với dung tích toàn bộ lên tới 646 triệu m³, Tả Trạch sở hữu một dung tích phòng lũ (Cái Thau Rỗng) cực lớn! Vào mùa lũ, nó luôn để dành một khoảng trống khổng lồ để sẵn sàng “nuốt trọn” những trận mưa lớn nhất từ thượng nguồn đổ về nhánh Tả Trạch.

Vai Trò: Chặn đứng dòng nước từ dãy Bạch Mã đổ xuống. Nếu không có Tả Trạch, nước lũ sẽ lao thẳng về ngã ba Tuần, hợp với Hữu Trạch và nhấn chìm Đại Nội chỉ trong vài giờ.

Đây chính là “Người hùng thầm lặng”, nhiệm vụ số 1 là CẮT LŨ.

02. Thủy Điện Bình Điền “Tả Hữu Hộ Pháp” (Trấn Giữ Nhánh Hữu Trạch): Nếu Tả Trạch trấn giữ bên Trái (nhìn từ biển đông), thì Bình Điền trấn giữ phía trước.

Vị Trí: Nằm trên sông Hữu Trạch, thuộc xã Bình Điền, thị xã Hương Trà.

Bản Chất: Là hồ Thủy Điện.

Sức Mạnh: Dung tích 423 triệu m³, cột nước cao, địa hình dốc.

Thế Trận: Sông Hữu Trạch và Tả Trạch gặp nhau tại Ngã Ba Tuần (Bằng Lãng) để tạo thành sông Hương chảy vào thành phố.

Nguy Cơ & Thực Tế: Nếu Bình Điền và Tả Trạch cùng lúc “Xả Hết Công Suất”, thì tại ngã ba Tuần sẽ xảy ra hiện tượng “Thủy Kích Cộng Hưởng”, nước dâng lên đột ngột khiến TP. Huế không đỡ nổi.

Tuy nhiên, quy trình vận hành liên hồ buộc hai ông này phải “nhìn mặt nhau”. Ông Tả Trạch (Thủy lợi) thường sẽ hy sinh giữ nước nhiều hơn để ông Bình Điền (Thủy điện) xả từ từ, tránh để hai dòng lũ gặp nhau cùng lúc.

03. Thủy Điện Hương Điền “Ông Vua” Vùng Phía Bắc – Tay Phải (Trấn Giữ Sông Bồ): Đây là cái tên ít được nhắc đến hơn sông Hương.

Vị Trí: Nằm trên sông Bồ (con sông chảy song song phía Bắc sông Hương), thuộc thị xã Hương Trà.

Sức Mạnh: Dung tích 820 triệu m³ (Lớn hơn cả Tả Trạch về tổng dung tích). Đây là hồ chứa có khả năng cắt lũ cực tốt cho lưu vực sông Bồ.

Mối Liên Hệ: Sông Bồ không chảy qua Đại Nội, nhưng nó đổ về Phá Tam Giang (cùng chỗ thoát với sông Hương).

Nếu Hương Điền xả mạnh, Phá Tam Giang đầy nước, nước sông Hương sẽ không thoát ra được biển, gây ngập ngược lại cho TP. Huế (Hiệu ứng dềnh).

(Muốn biết thêm về hiệu ứng dềnh, vui lòng xem dưới bình luận)

Tổng Kết Cục Diện: Nhờ 3 cái “túi” khổng lồ này, dù mưa tại chỗ 1600mm, nhưng lượng nước đổ về hạ du đã được giữ lại phần lớn trên núi, sau đó xả từ từ.

04. “Huyền Vũ” Vững Chãi – Vườn Quốc Gia Bạch Mã (Sức Mạnh Của Hành Mộc): Tại sao hồ Tả Trạch, Hữu Trạch lại phát huy tác dụng tốt?

Là nhờ sau lưng nó có một “Hậu Phương Mộc” vĩ đại: Vườn Quốc Gia Bạch Mã.

Góc nhìn Khoa học: Thừa Thiên Huế là một trong những tỉnh giữ rừng tốt nhất miền Trung. Khối núi Bạch Mã với thảm thực vật dày đặc đóng vai trò như một miếng bọt biển khổng lồ. Nó giữ lại nước, giảm xói mòn đất. Do đó, nước lũ đổ về hồ ở Huế thường ít bùn đất hơn, dòng chảy đỡ hung hãn hơn so với các vùng đồi trọc.

PHẦN II: HỆ THỐNG “MAO MẠCH” VÀ “THỦY QUAN” HẠ LƯU

Các yếu tố trong nội thành Huế là những yếu tố cực kỳ đắt giá. Nếu “Vĩ mô” là: Đập lớn trên núi, Phá lớn ngoài biển. Thì “Vi mô” là: Hệ thống tiêu thoát nước ngay trong lòng thành phố.

01. “Vũ Khí Bí Mật” Trong Lòng Phố: Hộ Thành Hào & Hồ Điều Hòa:

Nếu 3 con đập trên núi là cái “Thau lớn”, thì hệ thống đường nước trong lòng Kinh thành Huế chính là những chiếc “ống dẫn” và “bể chứa mini” cực kỳ thông minh mà người xưa để lại.

– Hệ Thống Hộ Thành Hào & Ngự Hà: Kinh thành Huế không chỉ có tường thành, mà được bao bọc bởi hệ thống hào nước sâu và rộng, kết nối với sông Ngự Hà chảy xuyên qua nội thành.

Thời bình, nó là đường giao thông thủy, thời chiến là hào phòng thủ, còn khi mưa lũ, nó chính là hệ thống kênh thoát nước khổng lồ. Nước mưa trong nội thành sẽ nhanh chóng dồn xuống các hào này rồi thoát ra sông Hương.

– Các “Túi Nước” Nội Đô: Huế nổi tiếng với các hồ sen, hồ trong các phủ đệ, lăng tẩm (Hồ Tịnh Tâm, Hồ Tân Nguyệt…) và hệ thống ao hồ dày đặc trong các khu nhà vườn (Kim Long, Vỹ Dạ).

Đây là hàng trăm cái “hồ điều hòa mini” phân tán khắp thành phố. Khi mưa lớn, các ao hồ này sẽ “uống” bớt một phần đáng kể, giúp giảm tải cho hệ thống cống rãnh.

02. “Mộc Thổ Trấn Thủy Lụt” – Kiến trúc Nhà Vườn & Công viên Sông Hương: Khác với Hà Nội hay Sài Gòn (đất chật người đông, bê tông kín mít), Huế giữ được một đặc sản vô giá trong trị thủy:

– Hệ thống “Nhà Vườn” (Kim Long, Vỹ Dạ, Phú Mộng…): Nhà rường Huế truyền thống không bao giờ xây kín đất. Tỷ lệ xây dựng thấp (20-30%), còn lại là Vườn cây, Ao cá.

Mỗi khu nhà vườn là một bề mặt thấm nước tự nhiên. (Khác hoàn toàn với Đà Lạt) Hàng nghìn ngôi nhà vườn chính là hàng nghìn cái “giếng thấm” giúp giảm tải cho cống thoát nước.

(Muốn biết thêm về Đà Lạt ngộp thở, vui lòng xem bài Đà Lạt Ngập Lụt cũng trong trang này)

– “Thủy Mộc Tương Sinh” dọc bờ Sông Hương: Hai bên bờ Sông Hương đoạn qua thành phố (Thương Bạc, Phu Văn Lâu…) không bị kè bê tông dựng đứng cứng nhắc. Người Huế giữ lại thảm cỏ, cây cổ thụ và bãi bồi. Khi nước dâng, cây cối và đất đóng vai trò “giảm xóc”, làm chậm dòng chảy và giữ lại phù sa.

03. “Thủy Quan” Trấn Giữ – Đập Thảo Long: Nếu bỏ qua công trình này là một thiếu sót lớn. Nằm ở cuối sông Hương, đây là đập ngăn mặn lớn nhất Đông Nam Á (thời điểm xây dựng). Mùa khô nó đóng ngăn mặn, mùa lũ nó mở toang các cửa van để tống nước ra Phá Tam Giang nhanh nhất có thể. Nó chính là cái “Van xả áp” cuối cùng, nếu vận hành sai, nước sông Hương sẽ bị dềnh ứ.

PHẦN III: GÓC NHÌN ÂM – PHONG THỦY & ĐỊA LINH

Không phải ngẫu nhiên nhà Nguyễn chọn Huế. Thế đất này có khả năng “Tụ Thủy” và “Giải Sát” cực tốt.

01. Sông Hương “Khúc Thủy Hữu Tình”: Khác với các con sông dốc đứng hung dữ ở miền Trung, Sông Hương là dòng sông “Danh Giá”. Dòng chảy uốn lượn mềm mại qua điện Hòn Chén, Nguyệt Biều, Kim Long trước khi vào thành phố.

Trong phong thủy, đường cong (Khúc) giúp làm giảm tốc độ dòng chảy, biến “Sát Thủy” (lũ) thành “Sinh Thủy” (nước hiền). Nước sông Hương dâng lên từ từ, rút đi êm đềm.

02. Phá Tam Giang “Minh Đường Tụ Thủy Khổng Lồ”: Phá Tam Giang – Cầu Hai là hệ thống đầm phá lớn nhất Đông Nam Á, đóng vai trò như một “Hồ Điều Hòa” khổng lồ cuối nguồn.

Khi nước sông Hương, sông Bồ đổ về, Phá Tam Giang mở rộng vòng tay đón nhận (Cái Bụng Rồng), chứa chấp lượng nước dư thừa trước khi thoát ra cửa biển Thuận An và Tư Hiền. Nhờ cái “Bụng Rồng” này mà nước không bị dồn ứ tức thời.

03. Thế Đất: “Long Chầu Hổ Phục” Hệ thống núi Ngự Bình (Tiền Án) và dãy Trường Sơn bao bọc (Huyền Vũ) tạo thế che chắn gió bão. Bạch Mã là thế “Huyền Vũ” cần tĩnh và cần xanh. Nhờ “Mộc khí” vượng ở thượng nguồn, nên “Thủy khí” được điều hòa ngay từ trong trứng nước. Huế thường chỉ “ngâm nước” (lụt đẹp, lụt ngấm) chứ ít khi bị “xóa sổ” bởi lũ quét.

PHẦN IV: ĐỐI CHIẾU VỚI PHÚ YÊN – BI KỊCH “CÁI CA HỨNG VÒI RỒNG”

Ngược lại với Huế, Phú Yên chịu trận bởi con Sông Ba (Đà Rằng).

– Lưu Vực Khổng Lồ: Sông Ba hứng nước từ cả 3 tỉnh Tây Nguyên (Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk) dồn về.

– Hồ Chứa Bé Nhỏ: Hồ Sông Ba Hạ (chốt chặn cuối cùng ở Phú Yên) có dung tích quá nhỏ so với lượng nước khổng lồ từ Tây Nguyên. Nó giống như lấy cái Ca uống nước ra hứng vòi cứu hỏa. Nước về cái là đầy tràn ngay lập tức, buộc phải xả lũ cấp tập ồ ạt.

Kết Luận Khoa Học: Huế ngập ít hơn không phải vì mưa ít, mà vì Huế có cái “Thau” to hơn (Tả Trạch/Tam Giang) để đựng nước. Đó là Thiên Thời và Địa Lợi.

LỜI KẾT CỦA VIỆN TRƯỞNG

Nhìn vào bản đồ, ta thấy một thế trận “Tam Long Tranh Châu” rất ngoạn mục:

01. Thế “Thiên Quan Trấn Thủy”: Ba con đập (Tả Trạch, Bình Điền, Hương Điền) giống như 3 cánh cổng trời (Thiên Quan) khóa chặt 3 con rồng hung dữ trên núi. Nhờ có 3 “cái khóa” này, dòng Sát Thủy được thuần hóa thành Sinh Thủy trước khi đi vào vùng đất Đế Đô.

02. Huyệt Kết “Minh Đường”: Tất cả nước cuối cùng đều tụ về Phá Tam Giang. Huế ngập ít hay nhiều phụ thuộc vào việc: 3 ông ở trên xả xuống có nhịp nhàng để cái “Bụng Rồng” (Tam Giang) kịp tiêu hóa ra biển (Cửa Thuận An) hay không. Nếu 3 ông cùng xả, cộng thêm triều cường bít cửa biển thì Bụng Rồng phình to, vỡ trận.

03. Ngũ Hành Tương Sinh: Huế là nơi hiếm hoi mà “Mộc khí” (Cây xanh) vượng hơn “Kim khí” (Bê tông). Thủy sinh Mộc. Khi nước lũ (Thủy quá mạnh) dâng lên, nếu gặp Bê tông (Thổ) thì nó sẽ phá (phản vũ).

Nhưng nếu gặp Cây (Mộc), thì Cây sẽ uống nước, nước sẽ vì Mộc (con nó) mà dịu đi. Chính màu xanh bạt ngàn của Huế đã biến dòng “Lũ dữ” thành dòng “Nước mát”, nuôi dưỡng long mạch thành phố thay vì tàn phá nó.

LỜI KẾT

Sự bình yên của Huế hôm nay trong cơn mưa 1600mm là minh chứng cho Trí Tuệ của việc quy hoạch và sự phối hợp nhịp nhàng giữa Thiên tạo và Nhân tạo.

So Sánh Huế Và Phú Yên Để Thấy: Con người có thể thắng Thiên nhiên một nửa nếu biết Quy hoạch đúng. Huế trụ vững là nhờ quy hoạch “Thuận Thiên” đỉnh cao. Người Huế xưa không lấp ao hồ để phân lô bán nền, mà họ giữ lại nước để nuôi dưỡng sinh khí và phòng khi “thủy hỏa đạo tặc”.

Tuy nhiên, chớ vội chủ quan. “Nước chảy đá mòn”, biến đổi khí hậu đang khiến quy luật cũ bị phá vỡ. Người Huế vẫn phải sống chung với những cơn “Lụt mòn lụt mỏi”. Nhưng ít nhất, trong cơn bĩ cực của miền Trung, Huế vẫn giữ được chút phong thái ung dung của vùng đất Kinh Kỳ nhờ sự che chở của Long Mạch và Trí Tuệ trị thủy.

Thương về miền Trung, và mong các tỉnh bạn cũng sớm có được những “Cái Thau” – những hồ cắt lũ thực thụ như Huế để chúng ta bớt khổ.

Thầy Thuận Thiên.

Lưu Ý: Quy tắc của trang tôi, tài khoản ảo, tài khoản khóa trang, tài khoản đi quảng cáo, tài khoản không có bài viết, không có hình ảnh người thật, tôi sẽ không trả lời.

Vì nói chuyện với người không có mặt mũi họ không biết điểm dừng, nói dây dưa làm phiền độc giả khác, nên tôi sẽ chặn luôn. Nếu họ làm tài khoản khác, thì vẫn lâu hơn tôi chặn.

Các hình minh họa phía dưới, để tránh nói dùng A.I nên tôi chụp màn hình các báo lớn, cũng như có nguồn, nên hơi khó coi, mong các Bạn thông cảm!